کارآفرینی فنآورانه
از انتهای دهه ۱۹۸۰ به بعد توسعه اقتصادی دانش بنیان، جهانیسازی و رقابت بینالمللی منجر به افزایش اهمیت نوآوری در اقتصادهای محلی گردیده و به تبع آن اهمیت کارآفرینی و به خصوص کارآفرینی فناورانه به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای توسعه منطقهای نیز افزایش یافت. کارآفرینی فناورانه که مبتنی بر پیادهسازی نوآوریهای فناورانه در بازار است میتواند آثار متعددی در سطح بنگاه، بخش و ملی داشته باشد. در سطح ملی محققان گوناگونی بر نقش این مقوله در رشد اقتصادی بواسطه انتشار و بهرهبرداری از فناوریهای جدید تاکید نمودهاند که آثار دیگری نظیر خلق شغل، توسعه اجتماعی، بهبود بهرهوری و رقابتپذیری بالاتر کشورها را نیز به همراه دارد (Aderemi et al., 2008; Burke et al., 1998; Joseph A. Schumpeter, 1936; Siyanbola et al., 2011; S. A. Zahra & Hayton, 2007). در سطح خرد و بنگاه نیز به تعدد از نقش کارآفرینی فناورانه در افزایش توانمندیهای فناورانه، بهبود منحنی یادگیری، تسهیل فرآیند انتقال فناوری به بازار و موفقیت و پیشرفت بنگاهها صحبت شده است (Baark, 1994; Prodan, 2007; S. Zahra & Covin, 1993). در همین ارتباط لی (۲۰۱۰) در جهت تبیین صحیح نقش کارآفرینی فناورانه، اثر آنرا هم در خلق ثروت و کاهش فقر بیان داشته و هم اثر مهمتری مبنی بر توانمندسازی و افزایش فرصتها در جامعه را برای آن معرفی مینماید. وی با این توضیح که فناوری خود معطوف به توانمندی است (به معنی فرآهم کنندۀ ابزارهایی برای شکلدهی مطلوب به محیط)، کارآفرینی فناورانه را موتور ایجاد تنوع دانسته که بواسطه آن توزیع و انتشارِ پایدار فناوریها در کشورها برقرار شده و در نتیجه ظرفیت مناسبی نیز برای تولید و صادرات محصولات نوآورانه فرآهم میآید. به طور کل وی بر این موضوع تاکید میدارد که کشورهای ضعیف در منابع طبیعی که اقتصاد خود را بر پایه کارآفرینی فناورانه پایهگذاری نمودهاند با رشد بلندمدت و کیفیت زندگی بالایی مواجه شدهاند (S. Lee, 2010).
با عنایت به برخی از ارجاعات از جمله لوتز (۲۰۰۶) میتوان همایش کارآفرینی فنی در دانشگاه پوردو آمریکا که در اکتبر سال ۱۹۷۰ برگزار گردیده را به عنوان یکی از اولین پایههای طرح مباحث و مطالعات آکادمیک و علمی در حوزه کارآفرینی فنآورانه به حساب آورد. در این همایش شیپرو گزارشی از مطالعه جامع خود در خصوص فرآیند شکلگیری حدود ۲۵۰ شرکت فنی در شهرهای آمریکا در سال ۱۹۶۸ را ارائه نمود که در آن سه گروه عوامل اصلی شامل فرد کارآفرین، شرایط اجتماعی و اقتصادی محیطی (محیط نزدیک) و شرایط اقتصادی و اجتماعی ملی را معرفی نمود؛ وی با اتخاذ دیدگاهی کلان فرآیند شکلگیری بنگاههای فنی و رشد کمی آنها در شهرهای ایالات متحده را به تفصیل تبیین نموده و به طور کل سه فاز توسعهای برای بروز این شرکتها در شهرها برشمرده است: ۱. ایجاد شرکتهای فنی به طور شانسی، ۲. شکلگیری متناوب و با تعداد محدود شرکتهای فنی و ۳. رشد فزاینده ایجاد شرکتهای فنی.
همچنین یکی دیگر از مقولههای مهم پرداخته شده در این همایش توسط سازبوئر طرح گردید که معطوف به دو مقوله ۱. پروفایل کارآفرینان فنی (فناور) و ۲. ویژگیهای فرآیند شکلگیری شرکتهای فنی در شهر آستین ایالت تگزاس، بوده است. وی در نتایج تحقیقات خود در حوزه ویژگیهای خاص کارآفرینان فنی به مواردی نظیر جوانی، تجربههای وسیع در شرکتهای مختلف، سطح تحصیلات بالا، همکاری با متخصصان دیگر در فرآیند ایجاد شرکت و کم اهمیت شماردن ریسک در این فرآیند اشاره نموده و همچنین در حوزه شرایط پیرامونِ شکلگیری شرکتها، به مواردی نظیر تعدد و انبوهی شرکتها، منابع مالی، مشتریان اولیه، الگوهای مرجع و سایر عوامل مرتبط پرداخته است (Cooper & Komives, 1972).
از آن زمان به بعد محققان مختلف به مفهوم و حوزه کارآفرینی فناورانه به تعدد پرداختهاند؛ در جدول زیر میتوان تمرکز گرایشات مختلف به این مقوله را به طور خلاصه مشاهده نمود.
تمرکز واژه کارآفرینی فنآورانه؛ (Nacu & Avasilcăi, 2014)
سال | نویسنده | تمرکز مفهومی کارآفرینی فناورانه |
۱۹۹۲ | Abetti | کارآفرینی فناورانه در قالب یک سیستم. |
۲۰۰۳ | Gans and Stern | کارآفرینی فناورانه به عنوان یک استراتژی. |
۲۰۰۴ | Burgelman et al. | کارآفرینی فناورانه به عنوان پلی بین دو دنیای فناوری و بازار. |
۲۰۰۵ | Dorf and Byers | کارآفرینی فناورانه به عنوان یک رویکرد فردی. |
۲۰۰۸ | Antoncic and Prodan | کارآفرینی فناورانه در قالب رویکرد فرآیندی. |
۲۰۰۸ | Zhang | کارآفرینی فناورانه به عنوان نوعی سیاست. |
۲۰۰۹ | Claudio Petti | مجموعه اقدامات شناسایی/خلق فناوری، شناسایی فرصت، توسعه کاربرد فناوری و ایجاد کسبوکار. |
۲۰۱۱ | Petti and Zhang | کارآفرینی فناورانه به عنوان پدیدهای پیچیده با گستردگیِ رشتههای مختلف و سطوح تحلیل متفاوت. |
بر اساس روندِ تمرکز مفهومی که به طور تکاملی در قالب جدول فوق بدان اشاره گردید، میتوان اینگونه نتیجهگیری نمود که هرچه عمر حوزه کارآفرینی فناورانه بیشتر شده نوع رویکرد و سطح پیچیدگی آن نیز جامعتر گردیده است؛ این موضوع خود اهمیت و ضرورت اتخاذ دیدگاه جامع و همه جانبه به آن را منتج نموده که دیدگاه اکوسیستمی بواسطه نوع رویکرد آن، در همین راستا قرار دارد.
لازم به توجه است که علیرغم فقر پژوهشهای عمیق و چند وجهی در حوزه کارآفرینی فناورانه، تعاریف نسبتاً متعددی از آن تا کنون ارائه گردیده که در جدول زیر تلاش شده اهم این تعاریف جمعآوری و ارائه گردد.
اهم تعاریف کارآفرینی فناورانه
سال | محقق | تعریف |
۱۹۹۸ | The Canadian Academy of Engineering | کاربرد نوآورانه دانش علمی و فنی توسط یک یا چند فرد که یک کسبوکار را شروع و پیگیری نموده و با قبول ریسک مالی بدنبال دستیابی به اهداف و چشم انداز خود میباشند. |
ایجاد سازمان جدید بر پایه فناوری نوآورانه در جهت پاسخگویی به نیاز بازار. | ||
۲۰۰۳ | Shane and Venkataraman | فرآیندهایی که کارآفرین بواسطه آنها منابع سازمانی، سیستمهای فنی و استراتژیهای لازم را تجهیز نموده تا فرصت خاصی را پیگیری نماید. |
۲۰۰۵ | Dorf and Byers | سبکی از رهبریِ کسبوکار که شامل شناسایی فرصتهای قابل تجاریسازی با پتانسیل بالا و فناوری محور، جمعآوری منابع (استعداد و سرمایه) و مدیریت رشد سریع و ریسک قابل توجه (بواسطه مهارت تصمیمگیری اصولی) میباشد. |
۲۰۰۸ | Aderemi, Ilori, Siyanbola, Adegbite, and Abereijo | استفاده کامل از دانش علمی و فناورانه در جهت پاسخگویی به نیاز بازار. |
۲۰۰۸ | Antoncic and Prodan | کارآفرینی فناورانه شرکتی فرآیندی است داخل یک سازمان که در طی آن کارآفرین فناور یا گروهی از کارآفرینان فناور نسبت به ایجاد و مدیریت یک شرکت از طریق تحقیق، توسعه، نوآوری و فناوری اقدام مینمایند که البته این فرآیند مبتنی بر پذیرش ریسک نیز میباشد. |
۲۰۱۱ | Siyanbola, Aderemi, Egbetokun, and Sanni | ایجاد شرکتهای جدید توسط افراد یا سازمانها در جهت بهرهبرداری از نوآوریهای فناورانه و یا تجاریسازی اکتشافات فناوریهای نوظهور و یا نوآوریها. |
۲۰۱۱ | Petti and Zhang | کارآفرینی فناورانه متشکل از سه جزء کارآفرینانه، مدیریت و محیط است که به مجموعه دو جزء کارآفرینانه و مدیریت، توانمندیهای فناورانه اطلاق میگردد. |
۲۰۱۱ | Byers, Dorf, and Nelson | ایجاد شرکتهای جدید جهت بهرهبرداری از نوآوریهای فناورانه؛ شامل شناسایی فرصتهای جذاب قابل تجاریسازی فناورانه، جمعآوری منابع، مدیریت رشد سریع و ریسک. |
۲۰۱۵ | Gupta, Jain, and Momaya | ایجاد شرکت جدید توسط فرد یا سازمان در جهت بهرهبرداری از نوآوری فناورانه. |